-
-
-
Değerli grup üyeleri,
Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Çocuk ve Ergen Ruh Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı ile Türkiye Çocuk ve Genç Psikiyatrisi Derneği tarafından bu yıl on üçüncüsü düzenlenecek olan “Prof. Dr. Atalay Yörükoğlu Ulusal Çocuk ve Ergen Ruh Sağlığı Politikaları Çalıştayı”nın teması "Pandemi Döneminde Eğitim ve Ruh Sağlığı Yansımaları" olarak belirlenmiştir.
26 Şubat 2021 tarihinde çevrim içi düzenlenecek olan çalıştayımıza bilgi, görüş ve önerilerinizi aktif olarak paylaşmaya ve öneri oluşturmaya çağırıyoruz. Çalıştay programı ve katılım linki önümüzdeki günlerde iletilecektir.
Saygılarımızla,
Çalıştay Koordinatörü
Öğr. Gör. Dr. Cihan Aslan
Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi
Çocuk ve Ergen Ruh Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı
TÜRKİYE ÇOCUK ve GENÇ PSİKİYATRİSİ DERNEĞİ
COVID-19 (KORONA) VİRÜS SALGINI SIRASINDA AİLE, ÇOCUK VE ERGENLERE YÖNELİK
PSİKOSOSYAL ve RUHSAL DESTEK REHBERİ
Prof. Dr. Eyüp Sabri Ercan
Türkiye Çocuk ve Genç Psikiyatrisi Derneği Başkanı
Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Çocuk ve Ergen Psikiyatrisi Öğretim Üyesi
Prof. Dr. Ayşe Rodopman Arman
Marmara Üniversitesi Tıp Fakültesi Çocuk ve Ergen Psikiyatrisi Öğretim Üyesi
Prof. Dr. Neslihan İnal Emiroğlu
Dokuz Eylül Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Başkanı
Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi Çocuk ve Ergen Psikiyatrisi Anabilim Dalı Başkanı
Doç. Dr. Didem Behice Öztop
Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Çocuk ve Ergen Psikiyatrisi Öğretim Üyesi
Doç. Dr. Özhan Yalçın
Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Çocuk ve Ergen Psikiyatrisi Öğretim Üyesi
TAMAMINI OKU -
IACAPAP güncel bilgilendirme sayfasından Prof. Dr. Ayşe ARMAN çevirisiyle -
Türkiye Çocuk ve Genç Psikiyatrisi Derneği BASIN BİLDİRİSİ 19/03/2020
Kamuoyuna,
Dünya Sağlık Örgütü (WHO), Ocak 2020’de Çin’in Hubei Eyaletinde çıkan yeni korona virüs hastalığı salgınının Uluslararası Halk Sağlığına Yönelik Endişe Verici Acil Durum olarak ilan etti. COVİD-19 salgını nedeniyle birçoğumuz kaygı yaşıyor olabiliriz. Virüsün yayılmasını önleme amacıyla okulların kapatılmasıyla birlikte birçok ailenin aklında sorular oluşmuştur. Bu durumun çocuklarımız için bir travmaya dönüşmemesi için en başta kendimizi sakinleştirmeye çalışmalı, yaşamın devam ettiğini göz ardı etmemeliyiz. Öncelikle uzmanların önerilerinin dışına çıkmamak, sosyal medyadaki abartılara kapılmamak önemlidir. Çocukları korkutmadan ve tehdit edici bir dil kullanmadan her gün el yıkamasını ve hijyenine dikkat etmesi gerektiğini hatırlatmakta hiçbir sakınca yoktur. Çocuklar yoğun stres altındayken güvende hissedebilmeleri için bazı bilgileri emin olana kadar sorabilirler. Bu nedenle çocuklarla bu süreci konuşurken aynı şeyleri defalarca tekrar etmeniz gerekebilir. Bu süreç içerisinde hem çocukları hem de kendimizi korumak için dikkat edilmesi gereken şey belirsizliğin ortadan kaldırılmasıdır. Bu nedenle çocuklara durumu aktarırken bizimle rahatça konuşabileceklerini, soru sorabileceklerini belirtmeli ve onları ciddiyetle dinlemeliyiz. Gereksiz detay vermeden ve yalan söylemeden kaçınarak kısa ve net konuşmak, sadece doğruyu anlatmak, medyada çıkan bilgileri filtreden geçirerek aktarmak önemlidir. Televizyonlarda ve sosyal medyada sürekli salgın haberlerini dinlemekten ve bunları çocuklarımızla paylaşmaktan kaçınmalıyız. Bütün çocukların bu kadar enerjik olduğu bir dönemde sosyal yaşamdan izole olmaları kolay değildir. Bu nedenle aile bireylerinin birbirine destek olmaları, birlikte aktiviteler gerçekleştirmeleri; çocuğun projelerini ve ödevlerini birlikte yapmaları bu dönemin en az zararla atlatılmasını sağlayabilir. Anne babanın çocuklarından ders başarısı konusundaki beklentilerini azaltmaları ve genel olarak eleştirel bir tutum takınmaktan kaçınmaları da son derece önemlidir. Bu sürece rağmen yaşamdan kopmadan, bunu bir takıntı haline getirmeden, uzmanların önerilerini dikkate alarak yaşamımıza olabildiğince devam etmeye çalışmalıyız.
Prof. Dr. Eyüp Sabri Ercan
Türkiye Çocuk ve Gençlik Ruh Sağlığı Derneği
Yönetim Kurulu Adına
Türkiye Çocuk ve Genç Psikiyatrisi Derneği
Turkish Association for Child and Adolescent Psychiatry
-
-
GÜNCEL
BASIN BİLDİRİSİ 16.05.2019
TAM ZAMANLI KAYNAŞTIRMA/BÜTÜNLEŞTİRME YOLUYLA EĞİTİMİNE DEVAM EDEN ÖZEL GEREKSİNİMLİ ÇOCUKLARDA “KOLAYLAŞTIRICI KİŞİ” UYGULAMASI HAKKINDA BASIN BİLDİRİSİ
Kaynaştırma/bütünleştirme yoluyla öğrenimlerine devam öğrencilerin nitelikli eğitim almaları ve eğitimde eşitlik ve adaleti sağlamak adına zorluk yaşadıkları alanlarda bireysel olarak desteklenmeleri önemlidir. Özel gereksinimli bireyin ihtiyacı olan kolaylaştırıcı öğretmen, okul ve sınıfta öğrenciye destek olacak kişidir. Bu uygulamaya mevcut mevzuatımızda yer verilmemiştir, bu nedenle, okul müdürünün onay verdiği okullarda, öğrencilere ya aileler ya da ailelerin ücret karşılığı çalıştırdığı ve çoğunun da eğitimsiz olduğu kişiler destek olmaktadır.
T.C. Milli Eğitim Bakanlığı, Özel Eğitim ve Rehberlik Hizmetleri Genel Müdürlüğü tarafından 06.01.2020 tarihinde yayınlanan “tam zamanlı kaynaştırma/bütünleştirme yoluyla eğitimlerine devam eden otizm spektrum bozukluğu olan öğrencilere sınıf içi ve sınıf dışında yardımcı olmak üzere belirlenen kolaylaştırıcı kişilerin okulda bulunmasına yönelik makam oluru” verilmiş ve bu konuda mevzuat hazırlıklarının devam ettiği belirtilmiştir. Bu olur, konunun ihtiyaç ve olurunun görülmesi adına çok önemli bir uygulamadır. Ancak; Anayasamızın 10. Maddesinde, İnsan Hakları Evrensel Beyannamesinin 7. Maddesinde, Çocuk Haklarına Dair Sözleşmesinde, Milli Eğitim Temel Kanununu 4. Maddesinde belirtilen eşitlik ilkelerine aykırıdır. Önerilen bu uygulama, 7 Temmuz 2018 tarihinde yayınlanan Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliği Madde 5’te belirtilen “Bireysel farklılıkları, gelişim özellikleri ve eğitim ihtiyaçları dikkate alınarak eğitim hizmeti sunulması” ilkesi ile de uyumlu değildir.
TAMAMI..... -
GÜNCEL 26-12-2019
BASIN DUYURUSU
ÇOCUKLARIN KENDİLERİNE TECAVÜZ EDEN KİŞİLERLE EVLENDİRİLMELERİ AĞIR BİR ÇOCUK HAKKI İHLALİDİR.
ÇOCUK HAKLARINI UYGULAMA UYGARLAŞMA YOLUNDA GERİYE GİDİYORUZ
2005 yılında Türk Ceza Hukuku Reformu ile engellenen kız çocuklarının kendilerine tecavüz eden kişilerle evlendirilmesine ilişkin düzenleme günümüzde yeniden yasal ve psikososyal boyutları ile çok ciddi riskler taşıyan ve çocuk haklarına tümüyle aykırı bir durum olarak önümüze çıkarılmıştır.
Bu yasal düzenleme ile, 12-16 yaştaki kız çocukları kendilerine tecavüz etmiş olan kendilerinden 10-15 yaş büyük olan kişilerle evlendirildiklerinde, tecavüzcülere af yolu açılmakta, bir başka deyişle, ‘’cezasızlık’’ getirilmektedir.
Çıkarılmak istenen bu yasal düzenleme, topluma bir çözüm yolu olarak sunulmakta, koruyucu, onarıcı bir yasa imiş gibi bir algı yaratılmaktadır.
Erken yaştaki kız çocuğunun imam nikahı altında, kendinden yaşça büyük erişkinlerle bir araya gelmeye zorlandıkları evliliklerde, bu yasa yolu ile cezaevindeki koca af ile çıkacak, aile bütünlüğü yeniden onarılmış olacak gibi bir açıklama getirilmekte, burada kız çocuğunun bir yakınmasının bulunmaması, ailenin rızasının olması affın gerekçeleri olarak ileri sürülmektedir.
Tamamı..... -
GÜNCEL 12-11-2019
İNTİHAR DAVRANIŞLARI VE MEDYA SORUMLULUĞU HAKKINDA BASIN BİLDİRİSİ
Son günlerde ülkemizde üst üste yaşanan toplu intiharlara üzülerek şahit olmaktayız. İntihar, dünyada her yıl yaklaşık bir milyon kişinin hayatını yitirmesine neden olan çok önemli bir halk sağlığı sorunudur. Dünya Sağlık Örgütü verilerine göre, her 40 saniyede bir kişi intihar nedeniyle ölmektedir. İntihar davranışı bir sonuçtur. Üzülerek görmekteyiz ki, birçoğumuz yalnızca bu sonuca odaklanmakta, bir kişiyi intihara sürükleyen önceki süreci göz ardı etmekteyiz. İntihar davranışı, sadece, insanın kendisini öldürmesinden ibaret olmayıp, içerisinde mutsuzluk, umutsuzluk, karamsarlık, yalnızlık ve çaresizliği de barındıran bir ruh sağlığı problemidir. Kişiyi intihar davranışına sürükleyen bu süreç gözden kaçırıldığında intihar vakalarının önüne geçmek de mümkün olmamaktadır. İnsanları intihar noktasına getiren nedenlerin saptanması ve bunlara çözüm yolları bulunması yolunda toplumun her kesiminin çaba göstermesi gerekmektedir.
İntihar davranışının bir başka boyutu da intihar haberlerinin topluma sunuluş biçimidir. Son yıllarda yaşanan teknolojik gelişmelerle birlikte, medya ve sosyal medyanın hayatımız üzerine olan etkisi daha da artmıştır. Öyle ki, medya ve sosyal medya hem bireylerin hem de toplumun düşünce ve davranışlarını yönlendirmekte, eğilimlerini etkileyebilmekte ve hatta değiştirebilmektedir. Böylesine bir gücü elinde bulunduran medya ve sosyal medya doğru bir şekilde kullanılmadığında tüm toplum üzerinde olumsuz sonuçlar ortaya çıkacaktır. Medyanın, intihar davranışı üzerine de çok önemli etkileri olduğu şüphe götürmezdir.
TAMAMI... -
GÜNCEL 01-10-2019
OKULLARDA ZEKA TARAMASI YAPILMASI HAKKINDA BASIN BİLDİRİSİKAMUOYUNA,Bir süre önce Milli Eğitim Bakanlığı tarafından okullarda zekâ taramasının başlatıldığı, hâlihazırda 800 bin çocuğun taramasının yapıldığı ve taramaların devam edeceği açıklandı. Bizler çocuk ve ergen psikiyatri profesyonelleri olarak uygulamanın doğurabileceği olumsuzluklara dikkat çekmek istiyoruz.
Zekâ halen net olarak tanımlanamayan çok boyutlu, soyut ve karmaşık bir kavram olup, bu kavramı tek başına zekâ testlerinden elde edilecek “IQ puanı” ile değerlendirmek mümkün olmamaktadır. Zihinsel yeteneğin, testlerden elde edilen puanlar yerine, uyumsal becerilere göre değerlendirilmesi önerilmektedir. Soyut düşünme, diğer insanların düşünce, duygu ve deneyimlerini anlayabilme, empati, kişiler arası iletişim, karşılaşılan yeni durumlara uyum sağlayabilme, boş zamanları değerlendirebilme, kişisel bakım becerileri, davranışları kontrol edebilme, okul/işteki görevleri organize edebilme, farklı düşünceler arasında bağlantı kurabilme gibi beceriler uyumsal beceriler arasında sayılmaktadır. Günümüzde bu uyumsal becerilerin her yönünü değerlendirebilecek bir zekâ testi bulunmamaktadır.
TAMAMI... -
GÜNCEL
BASIN BİLDİRİSİ 25.08.2019
Çocukların Çığlıklarını Oyun Oynarken Duyalım...
İnsan haklarının temel ihlali olan kadınlara ve kızlara yönelik şiddet, önlenebilir ve önlenmesi gereken salgın gibi yayılan toplumsal bir sorundur.
İstisnasız her birey kadınlar ve erkekler, erkek çocukları ve kız çocukları arasındaki her tür eşitliği savunmalıdır. Politika yapıcıların temel görevleri olan tüm kadınların ve kız çocuklarının şiddetten, korkudan ve baskıdan uzak yaşadığı bir dünya için çabaladıklarını hemen görmek istiyoruz.
Günümüzdeki en önemli kavramlardan olan ve de tüm meslek gruplarına uygulanan “hesap verebilirlik” kavramının kadınların katledilmesine yol açan her kamu görevlisine de uygulanıp uygulanmadığını merak ediyoruz. Hukukçu ve emniyet güçlerini daha duyarlı ve etkin olmaya davet ediyoruz. TAMAMI... -
GÜNCEL
BASIN BİLDİRİSİ 06.08.2019
ÇOCUKLAR İÇİN ÖZEL GEREKSİNİM DEĞERLENDİRMESİ HAKKINDA YÖNETMELİK (ÇÖZGER) HAKKINDA BASIN BİLDİRİSİ
KAMUOYUNA
20.02.2019 tarih ve 30692 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren Çocuklar İçin Özel Gereksinim Değerlendirmesi Hakkında Yönetmeliğin çocukların bütüncül değerlendirmesinin sağlanacağı ön savı ile emek harcanarak hazırlandığı ifade edilmektedir. Ancak yürürlüğe girdiği ilk günden itibaren başta Çocuk ve Ergen Ruh Sağlığı ve Hastalıkları alanında olmak üzere farklı branşlarda ciddi sorunlarla karşılaşılmış, çocuk sağlık kurullarının işleyişi olumsuz etkilenmiş, bazı yerlerde durma noktasına gelmiştir. Bu durum da özel gereksinimi olan çocukların ve ailelerinin mağdur olmasına yol açmıştır.
Yönetmeliğin çocukların damgalanmasını önlemek amacıyla Çocuklar İçin İşlevsellik Yetiyitimi ve Sağlığın Uluslararası Sınıflandırması (ICF-CY) temel alındığı iddiasıyla hazırlandığı ifade edilmektedir. Ancak damgalanma ile mücadele programlarına baktığımızda bozuklukla ilgili farkındalığı arttırmak, hastalığın doğası ve tedavi olanakları hakkında bilgilendirmek temel basamaklardır. Aslında bilimsel, kanıta dayalı, tüm dünyada geçerli olan psikiyatrik tanıların gizlenmeye çalışılması hem damgalanma mücadeleleriyle çelişmekte hem de diğer sağlık çalışanlarının ön yargılarını gözler önüne sermektedir. Biz ruh sağlığı profesyonelleri olarak aslında psikiyatrik bozukluklara yönelik bu önyargıların ve yanlış inanışların damgalanmaya, damgalamanın da ayrımcılığa yol açabileceğinden endişe duymaktayız.
Yürürlüğe konulan ÇÖZGER yönetmeliği ile psikiyatrik tanıların kullanılmasından kaçınılması, aynı hastaların farklı kliniklerde farklı gereksinim düzeyleriyle değerlendirilmelerine yol açmaktadır. Bu durum da tutarlılığı olmayan, çelişkiler içeren raporlara yol açabilmektedir.
TAMAMI... -
GÜNCEL
BASIN BİLDİRİSİ 16.05.2019
KAMUOYUNA DUYURULUR
Geçtiğimiz günlerde özel bir kanalda yayınlanan çok izlenen ve takip edilen bir programda Hristiyanlık dinine mensup olan 13 yaşında bir çocuğun ebeveynlerinin onayı alınmadan televizyon programına çıkarılmasının ve canlı yayında reyting uğruna Dininin değiştirilmesinin uygun olmadığını ve bunun bir tür duygusal çocuk istismarı olduğunu ayrıca bu durumun suç unsuru taşıdığını düşünüyoruz.
Türkiye gibi laik bir Ülkede tabii ki gençler inançları konusunda özgürdür fakat bunun bir tür şov ve reyting malzemesi olarak kullanılmasını kınıyoruz.
Türkiye’nin de imzaladığı Çocuk Hakları Sözleşmesi’nin 1. Maddesinde yer alan “Taraf Devletler, bu sözleşmede yazılı olan hakları kendi yetkileri altında bulunan her çocuğa, kendilerinin, ana babalarının veya yasal vasilerinin sahip oldukları ırk, renk, cinsiyet, dil, siyasal ya da başka düşünceler, ulusal, etnik ve sosyal köken, mülkiyet, sakatlık, doğuş ve diğer statüler nedeniyle hiçbir ayrım gözetmeksizin tanır ve taahüt ederler” ibaresine istinaden resmi makamların bu durum ile ilgili inceleme başlatmalarını talep ediyoruz.
Saygılarımızla
Türkiye Çocuk ve Genç Psikiyatrisi Derneği Yönetim Kurulu -
GÜNCEL
BASIN BİLDİRİSİ 25.04.2019
Kamuoyuna;
23 Nisan 2019 tarihinde Küçükçekmece’de gerçekleşen 5 yaşındaki bir çocuğa yönelik yapılan cinsel istismarı şiddetle kınıyoruz. Kendisine acil şifalar diliyoruz. Çocuk ve genç ruh sağlığı hekimleri olarak kendisinin ve ailesinin yanında olduğumuzu belirtmek isteriz.
Bir çocuğun isteyerek incitileceğini düşünmek bile oldukça zorken, her gün ülkemizde bir çocuğun incitildiğine şahit olmak anne-babalar kadar toplum içinde üzücü ve travmatiktir. Ne yazık ki giderek daha sık şahit olduğumuz ve infial yaratan cinsel istismar olguları buzdağının görünen yüzünün küçük bir kısmıdır. Biz çocuk ruh sağlığı alanında çalışan tüm profesyoneller istismarın her boyutuyla günlük pratiğimizde giderek artan bir biçimde karşılaşırken, bildirilmeyen veya fark edilmeyen birçok olgunun varlığını da bilmenin sorumluluğuyla toplumu bilinçlendirmek ve istismarı önlemek adına çabalamaktan hiç vaz geçmedik.
Yaşadığımız bu hazin olayda olduğu gibi çocuğa yönelik cinsel istismar durumlarında toplumun güçlü duygusal tepkiler vermesi farkındalığın oluşması ve istismarın önlenmesi açısından çok değerlidir. Öte yandan suçluyu canavarlaştırarak ve idam edilmesini isteyerek tüm istismarların sona ereceğini düşünmek de gerçekçi değildir. Bu durum istismarın ön görülemeyen ve kontrol edilemeyen güçlerin sonucu olduğu algısını pekiştirirken, cinsel istismarın nedenleri, sonuçları ve önlenmesi açısından nesnel bir tartışmanın yapılabilmesini ve gereken önlemlerin alınmasını engelleyebilir.
Cinsel istismar çok boyutlu, karmaşık, fiziksel ve ruhsal sağlığı ağır bir biçimde etkileyen ciddi bir halk sağlığı sorunudur. Biz çocuk ve ergen ruh sağlığı hekimleri tüm çocukların korunmayı hak ettikleri bilinciyle; bu sorunun her yönüyle ele alınması, önleme müdahalelerinin oluşturulması ve yaygınlaştırılması, çocuk istismarına karşı toplumsal bir politika oluşturulması için üzerimize düşen her görevi üstlenmeye her zaman hazır olduğumuzu bildirmek isteriz.
Saygılarımızla
Türkiye Çocuk ve Genç Psikiyatri Derneği
Yönetim Kurulu -
Güncel 13.04.2019
Rabia Naz'ın Şüpheli Ölümüyle ilgili Türkiye Çocuk ve Genç Psikiyatri Derneği'nin Kamuoyu AçıklamasıHer çocuğun ölümü anne-baba için en ağır ve zor travmalardan biriyken, toplum için de sarsıcı ve üzüntü vericidir. Bu kayıp şüpheli bir şekilde gerçekleşirse ve aydınlatılmazsa anne babanın acısı ve kederi katlanarak artarken, toplumun da üzüntü ve endişeleri artar, adalet ve güven duygusu zedelenir.Böylesine bir keder ve acı içindeyken Rabia Naz'ın babasının çocuğunun hikayesini paylaşması, ölümüyle ilgili şüphelerin aydınlatılma talebinden vazgeçmemesi, çocuğunun güzel hatırasına ve onuruna sahip çıkması, ayrıca Sevgili Rabia Naz'ın nezlinde tüm çocukların hak savunuculuğunu üstlenmesi takdire şayandır. Biz çocuk ve ergen ruh sağlığı hekimleri olarak kendisine ve çocuklarına sahip çıkan tüm babalara sadece saygı duyabiliriz. Ayrıca Rabia Naz'ın şüpheli ölümünün aydınlatılması yargısal bir sürecin ötesinde, toplumsal güven ve adalet duygusunun korunması için elzem, kamu menfaati ve vicdanı için de gereklidir.
Saygılarımızla
Türkiye Çocuk ve Genç Psikiyatri Derneği
Yönetim Kurulu -
GÜNCEL
Welcome Message
“The theme of this year’s congress is “Starting from the Beginning – Laying the Foundation for Lifelong Mental Health” and it rightly places an important emphasis on early identification, illness prevention and health promotion over a lifespan.” Read more
A/Prof Say How Ong
Organising Chair, 24th World Congress of IACAPAP
-
-
TOPLANTILAR
-
-
-
-
TOPLANTILAR
-
TOPLANTILAR
-
TOPLANTILAR
-
-
TOPLANTILAR
-
SÜREKLİ TIP EĞİTİMİ (STE)
BAĞLANTILAR
●AACAP Practice Parameters ●Türk Psikiyatri Dizini ●TBMM Çocuk Hakları İzleme Komitesi ÇOCUK VE ERGEN PSİKİYATRİSİ KLİNİKLERİ
Ailelere Yönelik
ONLİNE KİTAP SATIŞ VE KONGRE KAYIT
-
Online Kitap Satışı veya Kongre Kayıt Ödemesi İçin Tıklatınız.
Ödemelerinizi
Türkiye çocuk ve genç psikiyatrisi derneği iktisadi işletmesi
Yapı kredi bankası Hacettepe şubesi
TR540006701000000087010939
Gerçekleştirebilirsiniz.
Havale yolu ile gönderiler için Bu e-Posta adresi istenmeyen posta engelleyicileri tarafından korunuyor. Görüntülemek için JavaScript etkinleştirilmelidir. adresine ödeme dekontunu göndermeniz gereklidir.
Kitaplar için Bu e-Posta adresi istenmeyen posta engelleyicileri tarafından korunuyor. Görüntülemek için JavaScript etkinleştirilmelidir. yada 0 312 440 1257 , 0 541 440 33 54 numaralı telefonlardan iletişime geçebilirsiniz.