11 Oca 20223 dakikada okunur

Akran Zorbalığı (Dijital Yayın)

Güncelleme tarihi: 24 Oca 2022

Bu yıl 15 - 19 Kasım tarihleri arası “Zorbalıkla Mücadele Haftası” olarak tanımlanmıştır. Zorbalık, tüm dünyada ve ülkemizde çocuk ve gençler için önemli bir olumsuz yaşam deneyimdir.Çalışmalar, çocukların okul yıllarında zorbalığa uğrama yaygınlığının nerdeyse %50 oranında olduğunu ve en az %10'unun düzenli olarak zorbalığa maruz kaldığını göstermektedir. Çocuk ve genç psikiyatrisi derneği olarak zorbalık davranışını daha yakından tanıtmak ve çocukları zorbalıktan korumak için alınabilecek önemleri vurgulamak isteriz.

Zorbalık davranışı fiziksel ya da sözel olarak gelişebilmektedir. Fiziksel zorbalık; itme, vurma gibi fiziksel şiddetin herhangi bir şekilde kullanılmasını içerirken sözel zorbalık; isim takma, alay etme, küçük düşürme, tehdit etme gibi sözlü olarak yapılan zorbalık türüdür. Ayrıca zorbalık, siber zorbalık olarak tanımlanan, çevrimiçi sohbet-oyun odalarında, sosyal ağ sitelerinde ya da e-posta gibi dijital elektronik iletişim kanallarında görülebilmektedir.

Okullarda zorbalıkların çoğu oyun alanlarında, yemekhanelerde, tuvaletlerde, okul servislerinde veya sanal oyun ve sohbet salonlarında meydana gelmektedir. Bu nedenle öğretmenlerin zorbalık durumlarını belirleme ve bunlarla başa çıkma konusunda bilgi sahibi olması ve zorbalıkla mücadele konusunda okul müdahale programlarının olması çok önemlidir. Erkek çocuklar genellikle fiziksel şiddet ya da tehdit içeren zorbalık davranışları gösterirken kız çocukların daha çok sözel içerikli zorbalık davranışında bulunduğu bildirilir.

Zorbalık yapan çocuklar ve gençlerin diğer çocukları kontrol etme ve onlara hükmetme konusunda genellikle başarılı oldukları, akranlarına karşı düşmanca tavır içinde olabildikleri, saldırganlığı kabul gören bir davranış şekli olarak gördükleri, sıklıkla gergin ve öfkeli bir duygulanım içinde oldukları ve saldırganlık hakkında daha olumlu bir görüşe sahip oldukları belirtilmektedir. Öte yandan zorba çocuklar ve gençlerin, geçmişte fiziksel istismar mağduru ya da zorbalık mağduru oldukları görülebilmektedir.

Zorbalar tarafından hedef alınan mağdur çocukların ise genellikle utangaç, pasif, kendini savunmakta zorlanan, çok az arkadaşı olan, endişeli, kolayca korkutulabilen çocuklar olduğu görülmektedir. Mağdurlar zorbalara göre genellikle daha küçük yaş grubundan olabilir ya da fiziksel olarak zayıf olabilirler.

Zorbalığın çocukların sosyal ve duygusal gelişimlerinde olumsuzluklara neden olabildiği, akademik başarısızlık ve okul devamsızlığı gibi olumsuz sonuçları olabildiği bilinmektedir. Ek olarak, mağdur çocuklarda kendine zarar verme davranışı ve intihar girişimi gibi daha ciddi ruhsal sorunlar görülebilmektedir. Mağdurlar, zorbalığa tekrar maruz kalmak yerine kendilerine zarar vererek sorunu çözme eğiliminde olabilmektedirler.

Ebeveynler olarak çocuğunuzun başkalarına zorbalık yaptığından şüpheleniyorsanız, mümkün olan en kısa sürede çocuğunuz için yardım aramanız çok önemlidir. Zorbalığa müdahale edilmediği takdirde beraberinde ciddi sosyal, duygusal, akademik ve yasal zorluklar görülebilmektedir. Çocuğunuzun zorbalık yaptığından şüpheleniyorsanız öncelikle öğretmeni veya okul rehberlik servisi ile görüşebilir, danışmanlık alabilirsiniz. Uygun yaklaşımlara rağmen zorbalık devam ediyorsa, bir çocuk ve ergen ruh sağlığı uzmanı tarafından kapsamlı değerlendirme önermekteyiz. Böylece zorbalığa neyin neden olduğunu çok yönlü değerlendirilebilecek, yıkıcı davranışları durdurmak için bir plan geliştirmenize yardımcı olunacaktır.

Çocuğunuzun zorbalık mağduru olduğundan şüpheleniyorsanız, öncelikle neler olduğunu konusunda ondan bilgi almaya çalışın. Bunun için uygun ortamı siz yaratın. Olumlu ve kabul edici bir iletişim yöntemi seçin ve sizinle açık ve dürüst bir şekilde konuşabilmesi için ona yardımcı olun.Çocuğunuz zorbalık mağduru olduğunu sizinle paylaşmışsa, yaşadığı bu durumu size anlatarak doğru olanı yaptığını ve yaşananlarda kendi hatası olmadığını ona belirtin. Çocuğunuz zorbalık mağduru olmasa bile zorbalığa uğrayan birinin farkındaysa, tanık olduysa, bu durumu bildirmesi için onu cesaretlendirin.

Çocuğunuz ile zorbalık hakkında konuşurken dikkat etmeniz gereken ayrıntıları ve önerilerimizi şu şekilde sıralayabiliriz:

Öncelikle zorbalık mağduru olduğunu öğrendiğiniz çocuğunuza, bu konu hakkında ne yapılması gerektiği ile ilgili ne düşündüğünü sorun. Şu ana kadar çözüm için neleri denediğini öğrenin. Hangi yöntemlerin işe yaradığı ya da hangilerinin işe yaramadığını öğrenin. Bu sorular üzerinde beraber düşünerek sağlıklı bir çözüm arayışında olun.
Çocuğunuzun öğretmeni veya okul rehberlik servisi ile bu durumu paylaşıp, yardım isteyin.
Okul yöneticilerinden, zorbalık ile mücadele konusundaki okul müdahale programları hakkında bilgi ve danışmanlık isteyin (Bu programlar, zorbalık hakkında ebeveynlerin bilgilendirilmesi, aile denetiminin etkin sağlanması, akranlar arası sağlıklı iletişime yardımcı olma, uygun problem çözme becerisi ve öfke yönetimi eğitimi gibi alanları içerir).
Çocuğunuzu zorbaya karşı kavga ya da dövüş için teşvik etmeyin. Bunun yerine, zorba ile ilgilenmeden doğrudan bu davranıştan uzaklaşmayı denemesini veya bir öğretmeninden/güvendiği başka bir yetişkinden yardım istemesini önerin.
Çocuğunuzun benzer bir mağduriyet yaşamaması için ihtiyaç halinde kullanabilmesi amacıyla zorba biriyle karşılaşırsa ona ne söyleyeceğini birlikte konuşarak uygulayın.
Çocuğunuzun kendine güvenen biri olmasına yardımcı olun. Çocuğunuza zorbalık yapan birine karşı önce tepkisiz kalmasını, tekrar ederse dur demesini, kendisini rahat bırakması konusunda ısrarcı olmasını öğretin, zorbalık davranışının sürmesi halinde ise, en hızlı ulaşabileceği güvendiği birinden destek talep etmesi konusunda cesaretlendirin.
Çocuğunuzun arkadaşları ile daha sık birlikte olmasına yardımcı olun. Çocuğunuzu okula giderken ya da okuldan eve dönerken, dışarı çıktığında ya da okul gezilerinde arkadaşlarıyla birlikte olmaya teşvik edin. Zorbaların bir grup içerisindeki çocuğu mağdur etme olasılığı yalnız bir çocuğu mağdur etmesinden daha düşüktür.

Eğer çocuğunuzda okula gitmek konusunda isteksizlik, içe kapanma ya da mutsuzluk, ilgi kaybı, enerji azlığı, kolay sinirlenme gibi depresif belirtiler mevcutsa ya da okul performansında bir düşüş yaşanırsa ek müdahale ve yardım gerektiği söylenebilir. Böyle durumlarda bir çocuk ve ergen psikiyatristi veya başka bir ruh sağlığı uzmanına başvurmanızı öneririz. Ayrıca okul yönetiminin de zorbalık ile mücadele konusunda bir yol çizebileceğini unutmayın.